1 yazar 1 edebiyat köşesinde her ay farklı kültürlerden farklı yazarları ve eserleri göreceksiniz. Biraz yazarlardan biraz eserlerinden bahsedeceğiz. Böylece okumak için sadece belli kültür ve yazarlara takılı kalmadan kütüphanelerimize yeni nefesler kazandırabiliriz.
1 yazar 1 edebiyat köşesinin ilk konuğunu Türk edebiyatından seçmek istedim. Kadınlığa Dair isimli kitap birkaç ay kadar önce dikkatimi çekti. Kapağında kocaman Sabiha Sertel yazısını görünce merak edip incelemeye başladım. Kitap aslında bir roman veya kurgu kitap değil. Kadınlığa Dair kitabı Sabiha Sertel tarafından "Büyük Mecmua" dergisinde 1919 yılında yazılmış yazıların derlemesidir. Dergide de bu yazılarını yayınladığı köşeye Kadınlığa Dair köşesi deniyordu.
2019 yılında Büyük Mecmua ve Sertel'in anısına Hamit Erdem bu yazıları Sel Yayıncılık aracılığıyla derledi. Tahmin edersiniz ki günümüzde akıcı bir şekilde Osmanlıca okuyup yazabilen insan sayısı pek yaygın değil. Bu yüzden tam 100 sene sonra günümüz Türkçesine çevrilmiş halini okumak beni çok heyecanlandırdı.
Biraz Sabiha Sertel'den bahsetmek istiyorum çünkü Türk edebiyat tarihi açısından oldukça önemli bir karakter. Ailesinin kökleri İspanya'ya kadar dayansa da Sertel 1895 yılında Selanik'te dünyaya geliyor. Lise eğitimini bitirene kadar da Selanik'te kalmaya devam ediyor. Bu sırada ileride eşi olacak Zekeriya Sertel'in Yeni Felsefe dergisinde yazıları yayınlanmaya başlıyor. Adını ilk duyurduğu yazısıysa "Osmanlı Cemiyetinde Kadın" başlıklı yazısı hatta Sertel bu yazıyla "yılın en iyi yazısı" ödülünü kazanıyor. 1912 yılındaki Yunan işgali sebebiyle ailesiyle beraber İstanbul'a göç ediyorlar. Tabii burada da durmuyor ve Büyük Mecmua, Resimli Ay gibi pek çok dergi çalışmasında 1915'te evlendiği eşiyle beraber yer alıyor.
Kendisi tarihe ilk Türk kadın gazeteci unvanıyla geçiyor. Sosyalist ve hatta komünist görüşleri savunması, feminizm akımının öncülerinden olması, bu görüşler altında yazılarını paylaşması 20. yüzyılın başlarında hiç de kolay olmasa gerek.
Üniversite eğitimi için bir dönem Amerika'ya gidiyor ancak eğitimleri bittikten sonra Türkiye'ye geri dönerek Resimli Ay dergisini çıkartıyorlar. Bu dergi işçi sınıfı ve onların sorunları üzerine yoğunlaşmış bir dergidir demek yanlış olmaz. Amerika'daki eğitim hayatı boyunca edindiği bilgiler sebebiyle hem eşi hem kendisi bu alana fazlaca yöneliyorlar.
Gerek tavırları, gerek görüşleri sebebiyle 1950'li senelerde tutuklanan ve daha sonra ülkeyi terk etmek zorunda kalan aydın ve yazar kesimin içerisinde yer alıyor. 1968 yılında ise ülkesine bir daha geri dönemeyerek Azerbaycan'da hayatını kaybediyor.
Gelelim Kadınlığa Dair kitabına, daha önce söylediğimiz gibi kitap aslında bir derleme. Kitabın başlangıcında 2019'da derlenmesi sebebiyle 100. yıl anısına dergi üzerine pek çok değişik bilgiye yer veriliyor. Sabiha Sertel dışında dergideki yazarlara ve onların yazılarını derliyorlar. Ayrıca bazı sayıların kapakları ve içeriklerin orijinalleri eklenerek okuyucuya aktarılıyor.
İçerisinde orijinal Osmanlıca örnek kesitlerinde yer aldığı günümüz Türkçesine başarıyla çevrilmiş bir kitap. Büyük Mecmua dergisinde 17 sayı basılırken her sayısında Kadınlığa Dair köşesine yer veriliyor.
Her sayıda kadının toplumdaki yeri, yaşadıkları, adetler ve gelenekler gibi farklı konulara yer verilmiş. Örneğin ilk sayıda "Türk Kadınlığının Terakkisi" başlığıyla bir yazı paylaşılırken bir başka sayının yazı başlığı "Rumeli'nin Makedonya Kısmında Düğün Adetleri".
Kaba tabirle söylemek gerekirse kadının hayatta var olduğu her alanla ilgili incelemelere derginin çıktığı her sayıda yer veriliyor. Ancak sadece 17 sayı çıkarabilen Büyük Mecmua dergisinde Sabiha Sertel'in 17 yazısı yayınlanıyor.
SAYI: Türk Kadınlığının Terakkisi
SAYI: Kadınlığın Hukuki Bahsi
SAYI: Hilal-i Ahmer Hanımlar Cemiyeti
SAYI: Türk Feminizmi
SAYI: Kız Darülfünunu Meselesi
SAYI: Darülfünununda Kadın
SAYI: Tesettür Meselesi
SAYI: Sütnene ve Dadı Mektebi
SAYI: Tevekkül / Son Dua
SAYI: Fransa'da Kadınların Seçme ve Seçilme Hakkı
SAYI: Kadınların Çalışma Hakkı
SAYI: Hanımların Tıp Tahsili
SAYI: Manevi Mirasımız
SAYI: Kadınlık ve Seçimler
SAYI: Pamuk Ayşe Hanım'la Mülakat
SAYI: Rumeli'nin Makedonya Kısmında Düğün Adetleri
SAYI: İngiltere'de İlk Kadın Mebus
Kitabın devamında Sertel'den bize kalanlar, fotoğraflar ve diğer dergilerdeki yazılarından bazı alıntı ve örneklere yer veriliyor.
Kitabı elinize almak, Sabiha Sertel'in hayat hikayesini ve yazılarını incelemek sizi hep o ortaokulda dinlediğimiz büyülü tarihi anlara götürüyor. Öte yandan düşüncelerinin kimi zaman yaşadığımız tarihlerde bile geçerli olması kendisinin ne kadar büyük bir perspektife sahip olduğunu da bizlere gösteriyor.
Eğer siz de yeni yıl geldi geçti, 2023 başladı ama bana yeni bir nefes lazım diyorsanız bu kitapla seneye başlayabilirsiniz. Türk edebiyatının önemli seslerinden birinin elinden çıkan yazıları günümüz Türkçesiyle okuyabilmek büyük bir ayrıcalık diye düşünüyorum.