Satranç nasıl ortaya çıktı?
Satrancın, en az 4000 yıl önce Mısır'da oynandığına dair piramitlerdeki kabartmalarda bulgular bulunmaktadır. aynı zamanda Çin'de, Mezopotamya'da ve Anadolu'da da oynanmaktaydı. Oyunun bugünkü adını alması, MS 3. - 4. yüzyıllarda Hindistan'da, oyuna ÇATURANGA denmesi ile başlar. Satranç ile ilgili ilk yazılı belgeler Hindistan'dan kalmadır. Satranç sonrasında İran'a, onlardan Araplara, ve Endülüslüler sayesinde de İspanya üzerinden Avrupa'ya yayılmıştır. Bazıları Çin'de ortaya çıktığına inanırken, diğerleri 6. veya 7. yüzyılda Hindistan'da ortaya çıktığına inanıyor, daha sonra da İran’a getirildi. İran'ın İslam tarafından fethinden sonra oyun Arap ülkelerinde ve ardından tüm Avrupa'da tanınmaya başladı. Satrancın Mezopotamya ve Eski Mısır gibi farklı medeniyetlerde de var olduğunu da belirtmek gerekir. Aslında bakıldığında satranç tarih boyunca gelişmiştir. Aslında kurallarının çoğu değiştirilse de, bugün hala en ünlü zeka oyunlarından birisidir. Satranç, akıllı insanların oyunu olarak bilinir. Satrancı seven birini duyarsak, genellikle onun bir dahi, bir düşünür ve meydan okumayı seven biri olduğu izlenimine kapılırız. Satranç esasen savaştan ilham alır, oyuncuları gerçek bir savaştaymış gibi stratejik düşünmeye iter.
Mesela hiç düşündünüz mü satrancın renkleri neden siyah beyaz?
Ortaçağda siyah şanslı renk olarak sayılmaktaydı. Bu sebeple başlama sırası beyaz taşa verilmekteydi. Beyazın bu hareketi ancak 19.yy'da standart haline gelebilmiştir.
Satrancın faydaları
Beyin Büyümesini Destekler: Satranç gibi beyine meydan okuyan oyunlar, beyindeki nöron hücrelerinden sinyaller gönderen dendritlerin büyümesini harekete geçirir. Daha fazla dendrit ile beyindeki sinirsel aktarımı ve bilgi iletişimi gelişir/hızlanır.
Zeka Seviyenizi Yükseltir: Satranç oynadığımız için mi akıllı oluruz yoksa akıllı olduğumuz için mi satranç oynarız? Bilimsel araştırmalar satrancın bireyin zeka seviyesini yükselttiğini gösteriyor. Örneğin; Venezüella’da yapılan ve 4000 öğrencinin katıldığı araştırmada hem erkek hem de kız çocuklarının IQ puanlarında ve kavramsal algılama yetilerinde önemli gelişmeler gözlendi.
Beyin Her İki Tarafı Da Egzersiz Yapıyor: Satranç oyuncularından belirli satranç pozisyonları ve hamlelerin oynanması istediğinde beynin sol ve sağ olmak üzere iki tarafı da son derece aktif hale geliyor. Basit hamlelere tepki süreleri aynı olsa da uzmanlar satranç pozisyonu sorularına daha hızlı yanıt vermek için beyinlerinin her iki tarafını kullanıyorlar.
Alzheimer Düşmanı: Yaş alırken (yaşlanma kelimesini sevmiyoruz) fiziksel egzersizlere ihtiyacımız olduğu gibi, beyine de özel egzersiz programı uygulamamız sağlıklı düşünme açısından büyük bir gereklilik arz ediyor. İngiltere’de yapılan araştırmada 75 yaşın üzerindeki insanların, satranç oynayan diğer akranlarından daha fazla demans geliştirdiğini buldu.
Yaratıcılığınızı Körükler: Satranç oynamanın, özgünlüğünüzün ve farkınızın ortaya çıkmasına yardımcı olduğunu biliyor muydunuz? Satranç, oyun esnasında beynin her iki tarafını da harekete geçirir.
Sorun Çözme Becerilerini Arttırır: Satranç, dinamik ve binlerce olasılığa sahip olduğu için maç anında hızlı düşünme ve problem çözme yetisi gerektirir.
Planlama ve Öngörmeyi Öğretir: Ergenlik döneminde beyinde en son gelişen yer, insanı insan yapan en büyük etkenlerden biri olan, prefrontal kortekstir. Prefrontal korteks, analitik düşünme, düşünülen olguyu yargılama, planlama ve bireyin öz disiplin alanlarından sorumludur. Satranç oynamak stratejik ve eleştirel düşünmenin gelişimine büyük katkılar sağladığından aynı zamanda prefrontal korteks gelişimini desteklemeye yardımcı olur. Gençlerin hayatın her alanında daha iyi isabetli ve sağlıklı akıl ile düşünülmüş kararlar almasına yardımcı olduğu gibi belki de onların sorumsuz, riskli bir seçim yapmalarına engel olabilir.
Okuma Becerilerini Geliştirir: 1991 yılında yapılan bir araştırmada Dr. Stuart Margulies, satranç programına katılan 53 ilköğretim öğrencisinin okuma performansını incelemiş. İlçede ve ülke çapında satranç oynamayan öğrencilere kıyasla bunları değerlendirmiştir. Satranç oynamanın okuma performansında artışa neden olduğunun kesin sonuçlarını bulmuştur.
Hafıza Kapasitesini ve Gelişimini Destekler: Hatırlanılması gereken kurallar, önceki hatalardan ders çıkarma ve bir rakibin oyun stilini hatırlamaya çalışırken ihtiyaç duyulan “hatırlama” işlemi nedeniyle satrancın hafızamızı geliştirdiğini biliniyor. İyi satranç oyuncularının sahip olduğu bellek performansı ve hatırlama yetileri oynamayan bireylere göre katbekat fazladır. ABD’de 6. sınıf öğrencileri üzerine yapılan bir araştırma, daha önce hiç satranç oynamayan öğrencilerin oynadıktan sonra anılarını hatırlama yetilerinin ve sözel becerilerinin geliştiğini buldu.
Kendine Güveni Artırır :Satranç ayrıca benlik saygısı üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Kazansanız da kaybetseniz de satranç oynamak, oyunları analiz etmeye ve nerede yanlış yaptığınızı gözlemlemeye yardımcı olur. Bu, sonuç olarak, kendimiz hakkında birçok bilgiyi ortaya çıkarır. Alıştırma, satranç oyuncuları olarak gelişmemize yardımcı olur. Bu strateji oyunundan gerçekten keyif almaya başladığımız ve kendimizi çok daha rahat ve kendinden emin hissettiğimiz zaman geldiğinde bu, zihinsel gücümüzü ve özgüven seviyemizi büyük ölçüde artırır.
Yapılan bir araştırmada hangi etkinliğin yaratıcı düşüncenin gelişimini arttırdığını öğrenmek için 7 ile 9’uncu sınıf öğrencileri takibe alındı. 3 farklı gruba ayrılan öğrenciler üzerinde 32 hafta boyunca testler yapıldı. Satranç oynayanlar, bilgisayar kullananlar ve haftada bir kez spor yapanlar olarak ayrılan öğrencilerin içerisinde, satranç grubu, yaratıcılığın tüm derecelendirmelerinde daha yüksek puan aldı; özgünlük ve fikir üretimi en büyük kazanç alanı oldu.
Dünyanın dört bir yanındaki birçok okul ve üniversitenin müfredatlarına satrancı dahil etmeye başlanmasının sizi şaşırtmayacağından eminim.
"Satranç hakkında, hayat için çok uzun olduğu söylenir ama bu satrancın değil, hayatın kusurudur." Irning Chernev
ECE MOĞULKANLI UĞUR